• आंतरराष्ट्रीय आदिवासी दिवस हा दिवस जगभरातील आदिवासी समुदायांच्या सांस्कृतिक, सामाजिक, आणि आर्थिक हक्कांची जाणीव वाढवण्याचा आहे. विशेषतः भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्यात आदिवासी समाजाचा मोठा आणि महत्त्वपूर्ण सहभाग होता. आदिवासी समाजातील वीर पुरुष आणि स्त्रियांनी आपल्या स्वातंत्र्य आणि हक्कांसाठी अविरत लढा दिला, आणि त्यांच्या शौर्यामुळे भारतीय स्वातंत्र्यलढा अधिक सशक्त झाला.

 👉भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील आदिवासी समाजाची भूमिका :-

 👉 १. बिरसा मुंडा: झारखंडचे महान आदिवासी नेता :-

          

 
 

• बिरसा मुंडा यांचा उल्लेख झारखंडमधील आदिवासी समाजातील एक महान नेता म्हणून केला जातो. त्यांचा जन्म 1875 साली झाला आणि त्यांच्या नेतृत्वाखाली मुंडा आदिवासी समाजाने ब्रिटिशांच्या अन्यायाविरुद्ध 'उलगुलान' (महान उठाव) चे आयोजन केले. बिरसाने आपल्या अनुयायांना ब्रिटिशांच्या अत्याचारांपासून वाचवण्यासाठी लढण्यास प्रेरित केले.

• बिरसाचे स्वातंत्र्यलढ्यातील योगदान इतके महत्त्वाचे होते की त्यांना 'भगवान बिरसा' म्हणून ओळखले जाते. त्यांच्या नेतृत्वाखालील मुंडा बंडाने ब्रिटिशांना झारखंडमधील त्यांच्या वर्चस्वाविरुद्ध संघर्ष करण्यास भाग पाडले. बिरसाने 1900 साली आपल्या जीवनाचे बलिदान दिले, पण त्यांच्या लढाईने आदिवासी समाजाच्या हक्कांसाठी एक नवा अध्याय लिहिला.

👉 २. सिद्धू-कान्हू: संथाल विद्रोहाचे प्रमुख नायक :-

 

• संथाल विद्रोह हा 1855-1856 मध्ये ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध झालेला एक महत्त्वपूर्ण बंड होता, ज्याचे नेतृत्व सिद्धू आणि कान्हू या दोन भावांनी केले. संथाल आदिवासींच्या जमिनींवर होणारे अत्याचार, जुलूम, आणि ब्रिटिशांच्या जमींदारांची अनिष्ट कर व्यवस्था यांच्याविरुद्ध ते उभे राहिले. त्यांच्या विद्रोहामुळे संथाल परगणा प्रांताची स्थापना झाली, ज्यामुळे त्यांच्या जमिनींचे रक्षण करण्यात काही प्रमाणात यश मिळाले.
• 
  
• सिद्धू आणि कान्हू यांच्या नेतृत्वाखाली संथाल समुदायाने प्रचंड बलिदान दिले. त्यांच्या विद्रोहाने ब्रिटिशांना त्यांच्या शोषणाच्या धोरणांचा विचार करायला भाग पाडले.

 👉 ३. रानी गाईदिनल्यू: नागा विद्रोहातील वीरांगना: -

• रानी गाईदिनल्यू या नागा समुदायाच्या स्वातंत्र्यलढ्यातील प्रमुख वीरांगना होत्या. 13व्या वर्षीच त्यांनी नागा समुदायाच्या हक्कांसाठी सशस्त्र लढाई सुरू केली. रानी गाईदिनल्यू यांनी आपल्या धर्माच्या संरक्षणासाठी आणि ब्रिटिशांच्या अत्याचारांपासून वाचवण्यासाठी आपले जीवन समर्पित केले.
• 
  
• 1932 साली त्यांना ब्रिटिशांनी अटक केली, आणि त्यांना आजन्म कारावासाची शिक्षा सुनावली. पण त्यांचे शौर्य आणि बलिदान नागा समाजाच्या स्वातंत्र्यलढ्यात एक प्रेरणादायक प्रकरण आहे.

 👉 ४. तिलका मांझी: पहिला आदिवासी बंडखोर :-

• तिलका मांझी यांचा उल्लेख पहिल्या आदिवासी बंडखोरांमध्ये केला जातो. बिहारच्या संथाल परगणा प्रांतातील तिलका मांझी यांनी 1784 मध्ये ब्रिटिशांविरुद्ध विद्रोह पुकारला. त्यांनी आपल्या जमिनी आणि समाजाच्या हक्कांसाठी ब्रिटिश आणि जमींदारांविरुद्ध लढा दिला. त्यांनी बांकुडा येथे ब्रिटिश अधिकारी ऑगस्टस क्लीव्हलँड याला जखमी केले, ज्यामुळे त्यांचे नाव इतिहासात अमर झाले.
• 
  
• तिलका मांझी यांना 1785 मध्ये ब्रिटिशांनी पकडले आणि त्यांना मोठ्या क्रूरतेने फाशी दिली. परंतु त्यांच्या बलिदानाने त्यांच्या समुदायाच्या हक्कांच्या लढाईत एक महत्त्वपूर्ण पाऊल पुढे टाकले.

  👉 ५. कोमाराम भीम: गोंड समाजाचा नायक :-

• कोमाराम भीम हे गोंड समाजाचे महत्त्वपूर्ण नेता होते. त्यांनी तेलंगणातील आदिलाबाद जिल्ह्यात आपल्या गोंड जमातीला एकत्रित केले आणि निजामाच्या जुलमाविरुद्ध बंड पुकारले. त्यांनी 'जल, जंगल, जमीन' हक्कांसाठी लढा दिला आणि त्यांच्या 'स्वराज्य' ची मागणी केली.
• 
  
• कोमाराम भीम यांनी आपल्या समाजाच्या हक्कांसाठी आपल्या जीवनाचा बलिदान दिला, परंतु त्यांच्या नेतृत्वामुळे गोंड समाजाला आपले हक्क मिळवण्याची प्रेरणा मिळाली.

 👉 ६. झलकारी बाई: शूरवीर झाशीची राणीची अनुयायी :-

• झलकारी बाई, कोळी समाजातील एक महिला, झाशीची राणी लक्ष्मीबाईच्या अत्यंत विश्वासू सहकारी होती. ती आदिवासी नसली तरी तिच्या साहसामुळे आणि ब्रिटिशांविरुद्धच्या लढाईतील सहभागामुळे ती आदिवासी समाजात आदर्श मानली जाते. झलकारी बाईने राणी लक्ष्मीबाईच्या शस्त्रबळात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आणि आपल्या धैर्याने स्वातंत्र्यलढ्यात अमर झाली.

  👉७. मंगू राम मुगीवाल: आदिवासी समाजाचे जागरूक नेते :- 

• पंजाबच्या मंगू राम मुगीवाल यांनी 'अधधर्मी' चळवळीचे नेतृत्व केले आणि आदिवासी आणि दलित समाजाच्या हक्कांसाठी आवाज उठवला. त्यांनी समाजात जागरूकता निर्माण केली आणि आपल्या समुदायाला सशक्त बनवण्यासाठी प्रयत्न केले.

 👉 ८. कनकलता बरुआ: आसामची वीरांगना :-

• कनकलता बरुआ ह्या आसाममधील ताय-आहोम आदिवासी समाजातील होत्या. 1942 च्या 'भारत छोडो' आंदोलनादरम्यान, 17 वर्षीय कनकलता यांनी आपल्या साथीदारांसोबत पोलीस ठाण्यावर तिरंगा फडकवण्याचा प्रयत्न केला, ज्यासाठी तिला गोळ्या घालून ठार करण्यात आले. तिचा बलिदान आसामच्या स्वातंत्र्यसंग्रामाच्या इतिहासात अमर झाले.

 👉 ९. अल्लुरी सीताराम राजू: आदिवासींचा स्वातंत्र्यसैनिक :-

• अल्लुरी सीताराम राजू हे आदिवासी समाजाच्या हक्कांसाठी लढणारे एक प्रमुख स्वातंत्र्यसैनिक होते. त्यांनी रम्पा विद्रोहाचे नेतृत्व केले आणि ब्रिटिशांविरुद्ध सशस्त्र लढाई केली. त्यांच्या लढाईने ब्रिटिशांना मोठा धक्का दिला, आणि त्यांनी आदिवासींच्या जमिनींचे रक्षण करण्यासाठी आपले जीवन बलिदान दिले.

  👉१०. बाघा जतिन: आदिवासी समाजाचे धैर्यशील योद्धा

• बाघा जतिन, ज्यांचे खरे नाव जतिन मुखर्जी होते, हे आदिवासी समाजातील एक धैर्यशील योद्धा होते. त्यांची जन्मभूमी बंगालमध्ये होती, आणि त्यांनी ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध सशस्त्र उठाव केले. बाघा जतिन यांनी 1908 साली बंगालमध्ये क्रांतिकारी चळवळ सुरू केली. त्यांनी अनेक वेळा ब्रिटिश अधिकाऱ्यांशी लढा दिला आणि त्यांच्या धैर्यामुळे ते एक आदर्श क्रांतिकारक बनले.
• 
  
• बाघा जतिन यांनी ब्रिटीशांविरुद्ध बंड पुकारून आपल्या अनुयायांना एकत्र केले. त्यांनी आपल्या धैर्याने आणि नेतृत्वाने स्वातंत्र्यसंग्रामाच्या इतिहासात आपले नाव कोरले.

 👉 ११. चंद्रशेखर आजाद: आदिवासी वीर क्रांतिकारी

• चंद्रशेखर आजाद हे भारतीय स्वातंत्र्यसंग्रामातील एक प्रमुख क्रांतिकारी होते. जरी ते आदिवासी समाजातील नव्हते, तरीही त्यांनी आदिवासी भागांमध्ये स्वातंत्र्यलढ्याचे बीज पेरले. आजाद यांनी आदिवासींच्या हक्कांसाठी आवाज उठवला आणि त्यांना ब्रिटिशांच्या अत्याचारांपासून मुक्त करण्याचा प्रयत्न केला. त्यांच्या धैर्यामुळे आणि नेतृत्वामुळे ते भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यात एक आदर्श नायक बनले.

  👉 १२. लक्ष्मण नायक: ओडिशातील आदिवासी नायक

                                

• लक्ष्मण नायक हे ओडिशातील कोरापुट जिल्ह्यातील एक महत्त्वपूर्ण आदिवासी नेते होते. त्यांनी आपल्या समुदायाच्या हक्कांसाठी, विशेषतः वनविभ