डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर : एक युगपुरुष




पूर्ण नाव : भीमराव रामजी आंबेडकर

जन्म : १४ एप्रिल १८९१, महू, मध्यप्रदेश

मृत्यू : ६ डिसेंबर १९५६, दिल्ली



---


प्रारंभिक जीवन व शिक्षण


डॉ. आंबेडकर यांचा जन्म महार समाजात झाला. तो काळ अस्पृश्यतेने ग्रासलेला होता. शाळेत जाताना त्यांना अनेक अपमान सहन करावे लागले. पण त्यांच्या वडिलांनी शिक्षणाचे महत्त्व ओळखले आणि मुलांवर अभ्यासाची गोडी लावली.


१९०८ : एल्फिन्स्टन कॉलेज, मुंबई येथे प्रवेश मिळवणारे पहिले दलित विद्यार्थी.


१९१३ : कोलंबिया युनिव्हर्सिटी, अमेरिका येथून अर्थशास्त्रात पदवी.


१९२० : लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्समधून अर्थशास्त्रात डॉक्टरेट.


१९२३ : बॅरिस्टरची पदवी.



त्यांचे शैक्षणिक जीवन हे भारतातील हजारो शोषितांसाठी प्रेरणादायी ठरले.




सामाजिक कार्य


डॉ. आंबेडकर यांचे समाजासाठी योगदान अतुलनीय आहे. त्यांनी अस्पृश्यतेविरुद्ध उभा ठाकलेला लढा इतिहासात अजरामर आहे.


महत्त्वाचे सामाजिक आंदोलन :


1. चावदार तलाव सत्याग्रह (१९२७) : दलितांना पिण्याच्या पाण्याचा अधिकार मिळावा म्हणून केलेले.



2. काळाराम मंदिर सत्याग्रह (१९३०) : मंदिर प्रवेशासाठी केलेले ऐतिहासिक आंदोलन.



3. महाड परिषद : समान नागरी हक्कांची मागणी.


अन्य सामाजिक कार्य:


बहिष्कृत हितकारिणी सभा (१९२४) ची स्थापना.


समाजातील दलित, मागासवर्गीय आणि महिलांच्या शिक्षणासाठी प्रयत्न.


"शिक्षण हेच मुक्तीचे साधन आहे" या तत्त्वावर विश्वास.



राजकीय कार्य


डॉ. आंबेडकर यांचे राजकीय जीवनही अत्यंत प्रभावी होते. त्यांनी शोषित समाजाच्या हक्कासाठी अनेक धोरणात्मक निर्णय घेतले.


महत्त्वाचे राजकीय योगदान :


1. संविधान निर्माण :


भारताच्या संविधानाचे शिल्पकार म्हणून डॉ. आंबेडकर यांना ओळखले जाते.


त्यांनी सर्व भारतीयांना समता, बंधुता आणि न्याय यांचे तत्व संविधानात समाविष्ट करून दिले.



2. स्वतंत्र राजकीय पक्ष स्थापन :


स्वतंत्र मजूर पक्ष (१९३६) आणि नंतर शेड्युल्ड कास्ट फेडरेशन ची स्थापना केली.


१९५६ साली "भारतीय बौद्ध महासभा" स्थापन केली.



3. केंद्रीय मंत्री म्हणून कार्य :


भारताचे पहिले कायदेमंत्री.


हिंदू कोड बिल तयार करणारे – ज्यामुळे महिलांना अधिकार मिळाले.


लेखनकार्य


डॉ. आंबेडकर हे एक प्रतिभावान लेखक आणि विचारवंत होते. त्यांची भाषणं आणि लिखाण आजही मार्गदर्शक ठरतात.


महत्त्वाची पुस्तके :


"Annihilation of Caste"


"The Problem of the Rupee"


"Who were the Shudras?"


"Thoughts on Linguistic States"




बौद्ध धर्म स्वीकार


डॉ. आंबेडकर यांनी १४ ऑक्टोबर १९५६ रोजी नागपूर येथे लाखो अनुयायांसह बौद्ध धर्म स्वीकारला. यामुळे सामाजिक समतेला नवे बळ मिळाले.




सन्मान व गौरव


भारतरत्न (१९९०, मरणोत्तर)


संसदेच्या प्रांगणात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा पुतळा


जागतिक स्तरावर 'ग्लोबल आयकॉन' मान्यता



डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा वारसा


आजही त्यांची विचारधारा सामाजिक समतेसाठी प्रेरणादायी आहे. शोषित, वंचित आणि मागासवर्गीयांच्या हक्कांसाठी त्यांनी दिलेला लढा पुढच्या पिढ्यांसाठी दीपस्तंभ ठरला आहे.



उपसंहार :


डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे केवळ एक समाजसुधारक नव्हते, तर भारताचे आधुनिक राष्ट्रनिर्माते होते. त्यांनी दलित, मागासवर्गीय, महिला, कामगार आणि सर्व वंचित घटकांच्या न्यायासाठी आपले संपूर्ण आयुष्य समर्पित केले. त्यांचे विचार आणि कार्य आजही भारताच्या सामाजिक न्यायाच्या प्रक्रियेचा आधारस्तंभ आहेत.



************************************************************************************

@ *निर्मिती: संकल्पना,संकलन व लेखन :-
 श्री.गणेश शंकर महाले, (नाशिक.) ( अधिक माहिती मिळवण्यासाठी पुढील वेबसाईटला भेट द्या. https://www.majhidnyanganga.com/ )
"...दररोज सहभागी व्हा ! व आपलं सामान्यज्ञान वाढवा !!!..."


Share