🙏🏻 नमस्कार: भारतीय परंपरेत आदराचे प्रतीक! श्री. गणेश महाले.

* परिचय:

‘नमस्कार’ हा एक शब्द नसून आपल्या भारतीय संस्कृतीचा आणि परंपरेचा एक अमूल्य भाग आहे. या शब्दाचा अर्थ, त्याची महत्ता, आणि त्यामागील तत्वज्ञान लोकांना समजून देण्यासाठी आपण भारतीय संस्कृतीतील आदरभाव, प्रेम, आणि बंधुत्व यांचा विचार केला पाहिजे. या लेखात ‘नमस्कार’ या संकल्पनेची व्यापक मांडणी करू.

* नमस्कारचा अर्थ आणि महत्त्व:

'नमस्कार' हा शब्द संस्कृत भाषेतील 'नमः' (अर्थ: वंदन) आणि 'कार' (अर्थ: करणारी क्रिया) यांपासून तयार झाला आहे. याचा अर्थ आहे, "तुला वंदन करतो." म्हणजेच समोरच्या व्यक्तीला आदरपूर्वक अभिवादन करणे. हे केवळ शारीरिक क्रियाच नाही, तर मनातून दिलेले आदराचे, प्रेमाचे आणि विनम्रतेचे प्रतीक आहे.

भारतीय संस्कृतीत, जेव्हा आपण 'नमस्कार' करतो, तेव्हा आपण समोरच्या व्यक्तीला एकसमान मानतो. ‘मी तुमच्यातील देवत्वाला वंदन करतो’ या भावनेने केलेले नमस्कार हे केवळ सन्मानाचे चिन्ह नसून, आत्म्याचा आत्म्याशी होणारा संवाद आहे.

* नमस्कार करण्याची पद्धत आणि तात्त्विक विचार:

नमस्कार करताना दोन्ही हात जोडले जातात, ज्यात 10 बोटांचे संकेत असतात. या बोटांना पंचमहाभूते (अग्नी, जल, वायू, पृथ्वी, आणि आकाश) आणि पंचेंद्रिये (डोळे, कान, नाक, जीभ, त्वचा) मानले जाते. हात जोडून नमस्कार केल्याने आपण हे पंचमहाभूते संतुलित ठेवण्याचा प्रयत्न करतो, असे मानले जाते. ही कृती मानवाच्या आंतरिक शक्तीला जागृत करते आणि व्यक्तीला शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक शांती प्रदान करते.

याशिवाय, शास्त्रीय दृष्टिकोनातून, नमस्कार हा शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी लाभदायक आहे. नमस्कार करताना शरीराच्या विशिष्ट बिंदूंवर दबाव पडतो, ज्यामुळे तणाव कमी होतो आणि शांती मिळते.

📝 नमस्कार आणि आधुनिक जग:

आजच्या आधुनिक युगात तंत्रज्ञानाच्या वाढत्या वापरामुळे मानवी नाती तांत्रिक साधनांवर अवलंबून झाली आहेत. अशा परिस्थितीत, नमस्कार या परंपरेचा पुन्हा एकदा अवलंब करण्याची गरज आहे. यामुळे नात्यातील आदर, प्रेम, आणि जवळीक वाढेल. शिवाय, हे कोरोनासारख्या जागतिक महामारीत देखील एक उत्तम आणि सुरक्षित अभिवादन ठरले.

* अर्थपूर्ण शेवट :

' नमस्कार ' हा भारतीय संस्कृतीतील एक सोपा पण महत्त्वाचा आचारधर्म आहे. हा केवळ एक शब्द किंवा कृती नसून, त्यात आपल्या परंपरेचा आदर, विनम्रता आणि आध्यात्मिक शांतीची भावना आहे. म्हणूनच, आपण या अमूल्य परंपरेचा अवलंब करून आपल्या जीवनात अधिक शांती, आदर, आणि एकात्मता निर्माण करू शकतो.

* भारतीय संस्कृतीतील हा साधा अभिवादनाचा प्रकारच आपल्याला जगभरात आदर आणि सन्मान देतो.

*शब्दांकन :- श्री.गणेश महाले, तळपाडा सुरगाणा जि. नाशिक.

Share