💐 भारतरत्न /महामानव डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे भारतातील एक महान व्यक्तिमत्व!💐

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे भारतातील एक महान समाजसुधारक, शिल्पकार, आणि भारताचे संविधान निर्माते होते. त्यांनी भारतीय समाजाच्या पुनर्बांधणीसाठी मोठे योगदान दिले. त्यांच्या जीवनाची कथा संघर्ष, शैक्षणिक प्राविण्य, आणि सामाजिक न्यायासाठीच्या कार्यांची प्रेरणादायक कहाणी आहे.

* जन्म आणि बालपण (1891-1907)

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा जन्म 14 एप्रिल 1891 रोजी मध्य प्रदेशातील महू येथे झाला. त्यांचे मूळ नाव भीमराव रामजी आंबेडकर होते. त्यांचे वडील रामजी मालोजी सकपाल हे ब्रिटीश सैन्यात सूबेदार होते, आणि आई भीमाबाई ह्या धार्मिक आणि साध्या वृत्तीच्या होत्या. आंबेडकर हे त्यांच्या पालकांच्या चौदाश्या अपत्यांपैकी एक होते.

आंबेडकर कुटुंब महार समाजातले होते, ज्याला त्या काळी अस्पृश्य मानले जात असे. अस्पृश्यतेच्या रूढीमुळे बालपणापासूनच भीमरावांना सामाजिक भेदभावाचा सामना करावा लागला. शाळेत त्यांना वेगळ्या जागी बसवले जाई, पाणीही स्वतंत्रपणे पिण्याची परवानगी नव्हती. या अनुभवांनी त्यांना लहानपणापासूनच सामाजिक विषमतांविरुद्ध संघर्ष करण्याची प्रेरणा दिली.

* शिक्षणाचा प्रवास (1908-1927)

डॉ. आंबेडकर यांनी प्रारंभिक शिक्षण साताऱ्यात घेतले. त्यानंतर 1907 मध्ये मॅट्रिकची परीक्षा उत्तीर्ण केल्यावर त्यांना बडोदाच्या महाराजांनी शिष्यवृत्ती दिली. त्यांनी मुंबईच्या एल्फिन्स्टन कॉलेजमधून बी.ए. पदवी मिळवली.

त्यानंतर उच्च शिक्षणासाठी ते 1913 मध्ये अमेरिकेतील कोलंबिया विद्यापीठात गेले. तिथे त्यांनी अर्थशास्त्र, राज्यशास्त्र, आणि विधी या विषयांचा अभ्यास केला. 1915 साली त्यांनी "Ancient Indian Commerce" या विषयावर एम.ए. पदवी मिळवली. 1916 साली "The Problem of the Rupee" या संशोधनासाठी त्यांना पीएच.डी. पदवी प्रदान करण्यात आली.

ब्रिटनमध्ये त्यांनी लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्समधून डी.एससी. पदवी आणि ग्रेज-इनमध्ये वकालतीची पदवी मिळवली. या शैक्षणिक यशामुळे त्यांनी अस्पृश्य वर्गासाठी शिक्षणाचे महत्त्व अधोरेखित केले.

* सामाजिक कार्य (1927-1956)

आंबेडकरांनी आपल्या समाजाच्या उद्धारासाठी विविध सामाजिक चळवळी सुरू केल्या.

1. अस्पृश्यतेविरुद्ध लढा

डॉ. आंबेडकर यांनी अस्पृश्यतेच्या विळख्यात अडकलेल्या समाजासाठी संघर्ष केला. 1927 साली त्यांनी महाड येथे चवदार तळ्याचा सत्याग्रह केला, ज्यामुळे अस्पृश्यांना सार्वजनिक पाणी वापरण्याचा अधिकार मिळाला.

2. महिलांचे स्वातंत्र्य आणि अधिकार

महिलांच्या हक्कांसाठीही त्यांनी मोठे कार्य केले. त्यांनी विधवा पुनर्विवाह, समान हक्क, आणि शिक्षणाचा प्रसार यांसाठी प्रयत्न केले.

3. राजकीय चळवळी

डॉ. आंबेडकरांनी अस्पृश्यांसाठी राजकीय अधिकार मिळवून देण्यासाठी प्रयत्न केले. त्यांनी "बहिष्कृत भारत", "मूकनायक", आणि "जनता" या वृत्तपत्रांद्वारे समाजप्रबोधन केले.

* शैक्षणिक कार्य

डॉ. आंबेडकरांनी शिक्षणाला समाजबदलाचे प्रभावी साधन मानले. त्यांनी अस्पृश्य वर्गासाठी शैक्षणिक संस्था स्थापन केल्या. 1945 मध्ये त्यांनी मुंबईत पीपल्स एज्युकेशन सोसायटीची स्थापना केली आणि सिध्दार्थ महाविद्यालय, मुंबई आणि मिलिंद महाविद्यालय, औरंगाबाद अशा शाळा व महाविद्यालये सुरू केली.

त्यांचे स्वप्न समाजातील प्रत्येक घटकाला शिक्षण मिळावे, असे होते. "शिका, संघटित व्हा आणि संघर्ष करा" ही त्यांची शिकवण शिक्षणाच्या महत्त्वावर भर देते.

* आर्थिक कार्य

डॉ. आंबेडकर हे कुशल अर्थशास्त्रज्ञ होते. त्यांनी भारतीय आर्थिक व्यवस्थेवर संशोधन करून महत्त्वपूर्ण सूचना केल्या.

1. रुपयाची समस्या आणि रिझर्व्ह बँकेची स्थापना

त्यांनी रुपयाच्या घसरत्या मूल्यावर "The Problem of the Rupee" ग्रंथ लिहिला, ज्यामुळे भारतात 1935 साली रिझर्व्ह बँकेची स्थापना झाली.

2. औद्योगिकीकरणाचा पाठपुरावा

डॉ. आंबेडकरांनी भारताच्या औद्योगिक विकासावर भर दिला. त्यांनी शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारण्यासाठी पाणी व्यवस्थापन, धरणे, आणि विद्युत निर्मिती यासंबंधी प्रकल्प सुचवले.

3. दामोदर व्हॅली प्रकल्प आणि हिराकुंड धरण

आंबेडकरांनी या महत्त्वाच्या पायाभूत सुविधांच्या निर्मितीसाठी भूमिका बजावली.

* राजकीय कारकीर्द आणि संविधान निर्मिती (1947-1950)

1947 मध्ये भारत स्वतंत्र झाल्यावर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांना संविधान समितीचे अध्यक्ष बनवण्यात आले. त्यांनी भारताचे संविधान तयार केले, ज्यामध्ये समानता, स्वतंत्रता, आणि बंधुता या तत्त्वांचा आधार घेतला.

त्यांनी अस्पृश्यांसाठी आरक्षणाचे धोरण तयार केले, जे सामाजिक विषमता दूर करण्यासाठी उपयुक्त ठरले. संविधान निर्मितीत त्यांनी अल्पसंख्याक, स्त्रिया, आणि कामगार यांच्यासाठी विशेष तरतुदी केल्या.

* धर्म परिवर्तन आणि महापरिनिर्वाण (1951-1956)

डॉ. आंबेडकरांनी 14 ऑक्टोबर 1956 रोजी नागपूर येथे लाखो अनुयायांसह बौद्ध धर्माचा स्वीकार केला. बौद्ध धर्म स्वीकारताना त्यांनी पंथनिरपेक्षता, अहिंसा, आणि समानतेचा संदेश दिला.

6 डिसेंबर 1956 रोजी दिल्लीतील त्यांच्या निवासस्थानी त्यांचे महापरिनिर्वाण झाले. त्यांची समाधी मुंबईतील दादर येथे चैत्यभूमी म्हणून ओळखली जाते.

* डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा वारसा

डॉ. आंबेडकरांचे जीवनकार्य समाजसुधारणेचे प्रतीक आहे. त्यांच्या विचारांमुळे आणि संघर्षांमुळे भारतातील अनेकांना सन्मानाचे जीवन जगण्याची प्रेरणा मिळाली.

त्यांनी भारतीय संविधान, सामाजिक न्यायाची चळवळ, आणि शिक्षणातील बदल घडवून आणले. आज त्यांचे कार्य आणि विचार जगभर आदर्श मानले जातात.

Share